creatio ex nihilo

khemri
latince yoktan var edilmek anlamına gelen söz. imparator justinianus'un simplicius'un da ders verdiği atina'daki yeni-platoncu felsefe eğitimine son verilmesini emrettiği yıl olan 529'da, philoponus, proklos'a karşı, dünyanın ebediyetini konu alan bir eleştiri yazısı yazar. philoponus yoktan var edilmeyi savunur ve doğanın başka herhangi bir gücünden daha üstün kudrete sahip ilahi bir yaratıcının eseri olduğunu söyler. bu anlayış hem platon'un hem de aristoteles'in felsefesine yabancıdır. platon'a göre yaratıcı-tanrı amorf olan bir maddeye şekil verir, ama onu yaratmaz; stagiralı filozofa göre ise hiçbir şey yoktan var edilmez, gök ilahi bir varlıktır, dolayısıyla da ebedi olmalıdır. philoponus'a göre ise bir tek tanrı her şeye kadirdir ve kudretinin sınırı yoktur, evrenin bütün diğer varlıkları ise sınırlı bir güce ve ömre sahiptir. philoponus'un yoktan var edilmeye dayalı yaratılışçı anlayışı, simplicius tarafından eleştirilir, çünkü önce hiçbir şey yapmayan, sonra belli bir anda unsurları yaratan, sonra evren tanrı'nın müdahalesi olmadan var olabildiği için yine başka bir şey yapmayan tanrı düşüncesi felsefi açıdan dayanaktan yoksun bir anlayıştır. simplicius gibi pagan bir filozofun itirazlarının hıristiyan filozoflar arasında bile saygı gördüğünü belirtmek gerekir, ilk yüzyıllardaki hıristiyanların hepsi evrenin bir başlangıcının olduğu düşüncesini desteklemezler. örneğin hem piskopos hem de hıristiyan bir filozof olan cyreneli synesius platoncu felsefenin etkisi altında kaldığından evrenin bir başlangıcının olduğunu ve bir sonunun olacağını reddeder. philoponus, evrenin yaratılışına dair kendi anlayışını, platon'un zamanla ilgili olarak timaios'ta öne sürdüğü teoriyle tamamıyla uyumlu görür: zaman evrenle beraber başlar ve ondan önce hiçbir şey yoktur.