en basit tanımı ile evrenin ve doğanın genel hareket yasalarıdır. doğadaki canlı cansız tüm varlıklar diyalektiğin yasalarına göre varlıklarını devam ettirir. marksist felsefenin -diyalektik materyalizm'in- yöntem kısmını oluşturur. buna göre sebepçidir. olayların ve olguların gerisindeki sebeplerin ne olduğu ve bu sebeplerin nasıl işlediği yönünde çalışan bir yöntemdir. bu yöntem uygulanırken belirli yasalar göz önünde bulundurulur.
birincisi her şey hareketlidir, hareketi sadece mekanik hareket olarak anlamamak gerek. değişim hareketin kendisidir.
ikincisi her şey birbirine bağlıdır. doğadaki her şey çok uzaktan ya da yakından birbirini etkiler ve birbiriyle bağlantılıdır.
üçüncüsü nicel nitele dönüşür. gözle görülmeyen nicel, küçük etkiler birikerek nitel değişimlere sebep olur. nicelin nitele değişmesi olguların ya da maddelerin özünün değişmesine yol açar. aksi takdirde nicelin nitele dönüşme yasasından bahsedilemez, sadece biçimsel değişim varıdır. öz niteli, biçim niceli temsil eder de diyebiliriz.
zıtların birliği. her şey kendi zıddını bağrında taşır. bahsedilen "insanın içinde iyilik de kötülük de vardır" gibi iki zıt olanın bir arada bulunması değildir. tam olarak şöyle bir şeydir denilmek istenen. var olanın içinden ona alternatif, daha ileri, ve bulunduğu içi günü geldiğinde yok edecek bir zıtlık. sonrası, yeni doğan bağrında kendisini yok edecek olanı ortaya çıkarıp kendisi yok olacaktır.
inkarın inkarı, yadsımanın yadsıması. biz insanlardan örnek verelim. demiştik ya nicel nitele dönüşür diye. biz sevdiğimiz bir insandan günü gelir nefret edebiliriz. veya tam tersi de olabilir. süreç içindeki olumlu şeyler birikerek sevmediğimiz bir insana "hayır ben onu seviyorum." diyebiliriz. ya da sevdiğimiz bir insanda küçük olumsuzluklar birikerek sevgisizliğe dönüşür. canlı örnek; ben ali'yi seviyorum. günü gelir ben ali'yi sevmiyoruma dönüştüğünde önceki halimizi inkar etmiş oluruz. ve insan yaşamı boyunca sürekli kendini inkar eder.