insanın kendi değerleri ile çelişmesi, kendine yanlış yapması üzerine kendini Cezalandırmasıdır. başkasına verilen haklı ya da haksız eziyet sebebiyle duyulan hissin merhamet olduğuna inanıyorum. vicdan azabı kişinin kendini cezalandırışıdır. bu açıdan kendi içinde olup biter, kendini düzeltme ya da kendini kabullenme sürecidir. kişi ya kendine dair algısını değiştirir ya da bu yanlışa düşmesine sebep mekanizmaları kırar. kıramazsa korkar, kendine saygısını yitirmeye başlar. fakat en başta, bana göre kimin acısına bakıp bünyede ortaya çıkıyorsa bu azap, o acı çektirilen kişiye bir faydası yoktur, adaleti sağlamaz. günahınız yokken durduk yere çektirilen bir azapla kişinin kendi ettiği yüzünden kendine verdiği azap karşılaştırılamaz, yer değiştiremez, telafi edilemez. vicdan azabı kişinin kendi içinde bir hesaplaşmadır, dışarıda çeken çektiği ile kalır. hatta vicdan azabı sebebiyle, acı verilene yardım etmek bile aslında kendimize yardım etmek, kendimizi kurtarmaktır.