ilber ortaylı'ya göre krizleri aşmak için tek şansımız seçkinci eğitim.
-alıntı yazıdır-
bilinen bir lise öğretmenimiz vardı, sınavda soru sorardı ekrem üçyiğit bey: ''amerika'nın keşfinin saman pazarındaki etkileri nedir'' diye. bu, ispanyol enflasyonunun (16. yüzyıl) yarattığı bir krizdir.
peki biz bunu nasıl atlattık?
pek kendi geleneksel yöntemlerimizle değil, cemiyet sarsıldı ister istemez; fakat yavaş yavaş başlayan bu kriz, bugünküler kadar ağır ve ani bir şekilde gelişmedi. düzen çok sarsıldı, celali isyanları dediğimiz ve devlet adamlarıyla devlet adamlarının, köylülerle köylülerin, hatta eşkiyayla eşkiyanın kavga ettiği uzun dönem yaşandı.
ikinci kriz, sanayi devrimi'yle başladı. türkiye, sanayi devrimi'ne kervanın arkasına katılarak girdi aslında. yani telgrafı kullandı, demiryolunu kullanmaya başladı. kısmen buharlı gemilere geçti. deve kervanıyla demiryolunu birleştirdi. izmir'le kayseri'yi demiryolu ve kervanla bağlayabildi. muayyen yerlerde zirai üretimin niteliğini ve kapasitesini değiştirdi.
en önemlisi bürokratik kurumlarını manipüle etmeyi becerdi. dolayısıyla 19. asır, yeterli de olsa yetersiz de kalsa bir değişim ve intibak asrıdır.
üçüncü kriz: şimdi geliyor ve bunu atlatmak kolay olmayacak. burada eski düşünce kalıplarımızı tamamen değiştirmemiz lazım. açık söylüyorum; eğer türkiye cumhuriyeti'ni idare edecek elit taabakayı, 15-20 sene içinde seçkinci bir eğitim sistemini kurarak yetiştirmezsek halimiz feci. böyle yarım yamalak, çeyrek çepelek eğitimle, insanlar kandırarak, rey alacağım diyerek açılan kurumlarla bu süreç yürütülemez.
eğitimde derhal, seçkin zekaları değerlendiren bir sisteme girmeliyiz. bu, hiç de sanıldığı kadar zor değil. bir insan ömrü içinde bu kadroları çıkarabiliriz ve türkiye dünyaya intibak eder. aksi takdirde politikadan da hayır gelmez. her yere üniversite, lise veya imam hatip okulu açarak bu iş olmaz. bugünkü siyaset anlayışının becerebileceği bir iş değil bu.
bizim tarihimizde bahsettiğim iki büyük krizi de dönemin yetenekli veya tanzimat devrinde avrupa'da dahi ün yapan akıllı devlet adamları, kadroları sayesinde atlatabildik.
-#tarih dergisi nisan 2016 23.sayı ilber ortaylı söyleşisi'nden alınmış alıntı yazıdır-
-alıntı yazıdır-
bilinen bir lise öğretmenimiz vardı, sınavda soru sorardı ekrem üçyiğit bey: ''amerika'nın keşfinin saman pazarındaki etkileri nedir'' diye. bu, ispanyol enflasyonunun (16. yüzyıl) yarattığı bir krizdir.
peki biz bunu nasıl atlattık?
pek kendi geleneksel yöntemlerimizle değil, cemiyet sarsıldı ister istemez; fakat yavaş yavaş başlayan bu kriz, bugünküler kadar ağır ve ani bir şekilde gelişmedi. düzen çok sarsıldı, celali isyanları dediğimiz ve devlet adamlarıyla devlet adamlarının, köylülerle köylülerin, hatta eşkiyayla eşkiyanın kavga ettiği uzun dönem yaşandı.
ikinci kriz, sanayi devrimi'yle başladı. türkiye, sanayi devrimi'ne kervanın arkasına katılarak girdi aslında. yani telgrafı kullandı, demiryolunu kullanmaya başladı. kısmen buharlı gemilere geçti. deve kervanıyla demiryolunu birleştirdi. izmir'le kayseri'yi demiryolu ve kervanla bağlayabildi. muayyen yerlerde zirai üretimin niteliğini ve kapasitesini değiştirdi.
en önemlisi bürokratik kurumlarını manipüle etmeyi becerdi. dolayısıyla 19. asır, yeterli de olsa yetersiz de kalsa bir değişim ve intibak asrıdır.
üçüncü kriz: şimdi geliyor ve bunu atlatmak kolay olmayacak. burada eski düşünce kalıplarımızı tamamen değiştirmemiz lazım. açık söylüyorum; eğer türkiye cumhuriyeti'ni idare edecek elit taabakayı, 15-20 sene içinde seçkinci bir eğitim sistemini kurarak yetiştirmezsek halimiz feci. böyle yarım yamalak, çeyrek çepelek eğitimle, insanlar kandırarak, rey alacağım diyerek açılan kurumlarla bu süreç yürütülemez.
eğitimde derhal, seçkin zekaları değerlendiren bir sisteme girmeliyiz. bu, hiç de sanıldığı kadar zor değil. bir insan ömrü içinde bu kadroları çıkarabiliriz ve türkiye dünyaya intibak eder. aksi takdirde politikadan da hayır gelmez. her yere üniversite, lise veya imam hatip okulu açarak bu iş olmaz. bugünkü siyaset anlayışının becerebileceği bir iş değil bu.
bizim tarihimizde bahsettiğim iki büyük krizi de dönemin yetenekli veya tanzimat devrinde avrupa'da dahi ün yapan akıllı devlet adamları, kadroları sayesinde atlatabildik.
-#tarih dergisi nisan 2016 23.sayı ilber ortaylı söyleşisi'nden alınmış alıntı yazıdır-