avni

sümer kültüründe baştanrı ya da tanrılar tanrısı. mısırlı terzi hermes'e göre maddeye şekil vererek ölümlü insanı yaratmış ölümsüz insan.

(bkz:hermes)

mısırlı terzi hermes'in yahudilikteki adı.
tevrat'ta geçen şekliyle.
"Ve Yared yüz altmıs iki yasında Hanok'un babası oldu. Hanok, üç yüz yıl Tanrı'yla yürüdü ve Hanok'un bütün günleri üç yüz altmıs beş, yıl oldu ve gözden kayboldu. Çünkü, onu Tanrı yanına aldı."
(Tevrat, Tekvin kitabı, 5. bap, 18-24).
Tevrat'ın hesabına göre terzi Hermes, ilk insanlardan biridir, altıncı kuşaktandır. Baba-oğul dizisi şöyle sıralanmaktadır:
Adem (930 yıl yasamış), şit (912 yıl yasamış), Enos (905 yıl yasamış), Kenan (910 yıl yasamış), Mahalel (895 yıl yasamış), Yared (962 yıl yasamış), Hermes ya da Hanok (365 yıl yasamış).
Tevrat, Hermes'in İ.Ö. 3000 yılında yasadığı bilindiğine göre, insan soyunun günümüzden on bin yıl önce basladığını bildirmektedir. Oysa bilim, günümüzden kırk milyon yıl önce insana pek benzeyen canlıların yaşamaya başladığını hesaplamış bulunuyor. Çağdaş bilimle Tevrat'ın arasında, otuz dokuz milyon dokuz yüz doksan bin yıl var.

islam inancına göre adem ve şit'ten sonra üçüncü peygamberin adı.
Ahmet Cevdet, "Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa" adlı yapıtında şöyle bahsetmiş:
"Hazreti şit'ten sonra peygamberlik İdris aleyhisselama geldi. Ve ona dahi otuz sahife nazil oldu. Kalemle yazı yazan ve elbise diken ilk insan odur. Ondan önce insanlar, hayvan derisi giyerlerdi. İdris aleyhisselama göklerin, esrarı açılmıstı. Sonunda Tanrı, onu diriyken göğe kaldırdı. Hazreti İdris göğe çekildikten sonra insanlar doğru yoldan ayrıldılar, "putlara tapar oldular. Tanrı, onlara Nuh aleyhisselamı gönderdi."
not: noktasına dokunmadım.

bu ilk terzi mısır papirüslerindeki hermes tut'a ne kadar da çok benziyor. ya da yahudi kaynaklarındaki hanok'a veya antik yunandaki Trismegiste kişisine.

(bkz:hermes)

günümüzde büyük sayılan üç dine kaynaklık eden kişiliklerden biri.
şöyleki;
beş bin yıl önce Mısır'da yaşayan bir terzi olup ondan önce onbinlerce yılda oluşan insanlık birikiminin düşüncelerini dillendirmiştir.. Beş bin yıldan beri, gök ve yer ölçüleri içinde parlayan çok bilinen bütün dinlerde, bu terzinin izleri sürüp gider.
Terzi, Mısır papirüslerinde Hermes Tut adını taşıyor.
yunanlılar ona Ermiş ya da üç kez bilgin anlamına Trismegiste demişler.
Yahudilere göre adı Hanok.
Araplar Hermes-ül-Heramise adıyla anmışlar ve Kur'an'a göre göre o, adem ve oğlu şit'ten sonra gelen üçüncü peygamber İdris'tir.

insanlık tarihi boyunca din ile içiçedir. tarih boyunca her kültür kendi dini inançlarına göre şekillendirmekle birlikte oluşturulan bu toplumsal kuralların birçok noktada kesismiş olduğunu ya da ortak paydalarla buluştuğunu söyleyebiliriz. ancak bazı toplumlar hala geçmişlerinden gelen toplumsal kuralların etkisinden sıyrılamamaktadır. toplumsal evrim denilen sürecin tüm insanlığı etkilemesi günümüz koşullarında kolaymış gibi görünmesi ise aldatıcıdır ve bir nesilden diğer nesile kolaylıkla değişmesi olanaksızdır. töre cinayetleri gibi bir olgunun hala varlığını sürdürmesi veya kan davası olaylarının sonlandırılamaması ya da kadınların ikinci sınıf insan muamelesi görmesi yahut da emek hırsızlığının bir türlü önünün alınamaması gibi örnekler bu durumun en açık, en çarpıcı, en canalıcı olanlarıdır.
bu yüzden yerel dinlerden ve yerel törelerden bağımsız evrensel tüze yasaları zorunluluk olarak doğmuştur.

köken olarak muhakeme, hüküm, hakim, ahkam, mahkum ile aynı kökten ve isim olarak "yargılanan yer", eylem olarak "yargılamak" anlamlarına geliyor.

yaşanmışlıklarla ilintili ya da birey tarafından yaşanmış öykü/cük.

arapça yaratmak kökünden gelir ve yaratılış, seciye, karakter, huy, fıtrat sözcükleriyle anlamdaş olmakla birlikte anlamı tam olarak doğuştan gelen ve sonradan değişmeyen özelliklerdir.

kökeni eski yunancada "ethos", "ethikos" sözcüklerine dayanır. birçok eski kültürde benzeri sözcükler inanılan yaratıcının belirlediği uyulması gereken kurallar bütünü olarak karşımıza çıkar ve inanılan yaratıcıya yakıştırılan özel sıfattır. yaratıcının isminin tengri, yehova, eloah, allah, aton, ra, zeus, ahura mazda ya da herhangi bir şey olması ona yakıştırılan bu sıfatın özünü değiştirmiyor.

sözcük köken olarak seciye, karakter, huy, yaratılış, fıtrat sözcüklerinin herbiri ve aynı zamanda hepsi hatta daha fazlası. arapça "yaratmak" eylemiyle kökdeş olması nedeniyle toplumsal bağlamda bireylerin uymak zorunda oldukları yazılı olmayan kurallar ya da davranış biçimlerinin hepsine birden verilen ad. etimolojik açıdan inanılan en eski yaratıcıya yakıştırılan ilk sıfat olması da şaşırtıcı olmasa gerek.
(bkz:hulk)
(bkz:etik)
(bkz:töre)

en geniş anlamıyla devlet en basit olarak ise aile örnek verilebilir. bunun dışında her türlü dernekler, partiler, şirketler, ortaklıklar, organizasyonlar yasalar karşısında tüzel kişi ya da tüzel kişilik kapsamındadır.
bu bağlamda tanımı; tüze bakımından bireylerin veya nesnelerin ya da her ikisinin topluluğundan oluşup tek kişi sayılan soyut varlık.

hukuki, hukukla ilgili ya da daha dar anlamda adli, adaletle ilgili.
(bkz:tüzel kişilik )

tüzel bir terim olarak suç anlamına gelir.
günlük dilde hata kusur yanlışlık anlamlarında da kullanılır.

"Bütün bu şeraitten daha elim ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar, gaflet ve "dalalet" ve hatta hıyanet içinde bulunabilirler." mustafa kemal atatürk gençliğe sesleniş

birincil anlamı birinin ya da bir şeyin eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirilmesi. hüküm.

(bkz:yargıç)
(bkz:yargılamak)
(bkz:yargısal)
(bkz:yargıtay)

yaratılış olarak da bilinir. musevi inancına göre musa'nın beş kitabından birincisinin adı.
(bkz:tekvin)

süreç, evrim.

(bkz:tekamül)

doğuştan gelen değişmesi neredeyse olanaksız olan.
(bkz:yaradılış)

soyla ilgili.
(bkz:genetik)

biçimlendirme, biçimleme, oluşturma, alıştırma, şekillendirme.

(bkz:deforme)
(bkz:enformasyon)
(bkz:dezenformasyon)
(bkz:enformel)
(bkz:forma)
(bkz:format)
(bkz:formalite)
(bkz:formül)
(bkz:konformist,)
(bkz:performans,)
(bkz:platform,)
(bkz:proforma,)
(bkz:reform,)
(bkz: transformatör)
(bkz:transformasyon)
(bkz:form)
(bkz:formal)

ayrılmış olan, ayrı duran, ayrılabilen,
(bkz:ayrışık)

felsefe terimi. bir olguyu açıklayabilmek ya da kanıtlayabilmek ereğiyle temel oluşturmak.
(bkz:ceteris paribus)

felsefe terimi.
(bkz: varsayım)